Wyobraźmy sobie sytuację: twoje dziecko spędza po raz pierwszy wiele godzin w tygodniu pod długotrwałą opieką osób, które choć są specjalistami, pozostają dla niego obcymi. Jako rodzic, to doświadczenie może budzić w tobie niepokój i frustrację – emocje, które zwykle odbijają się echem u twojego dziecka. Jednakże czerpiąc inspirację z metody komunikacji „Porozumienie Bez Przemocy” stworzonej przez Marshalla B. Rosenberga, a często nazywanej „Językiem Serca”, możemy zmienić podejście do języka, którym się posługujemy. To może otworzyć wiele zablokowanych drzwi – zarówno w nas samych, jak i w naszych dzieciach.

Język Serca składa się z czterech fundamentalnych kroków:

1. Zamiast wyrażać oceny i sądy moralne, skup się na tym, co naprawdę obserwujesz.
2. Określ swoje uczucia powiązane z tą obserwacją.
3. Usiłuj zrozumieć swoje rzeczywiste potrzeby – staraj się nie mylić ich ze strategiami, które mają na celu ich spełnienie.
4. Zastanów się, o co chcesz poprosić, i upewnij się, że nie jest to żądanie.

Jak to działa w praktyce? Przyjrzyjmy się jednej konkretnych sytuacji. Oto scenariusz: tata przychodzi do przedszkola po swoje dziecko. Wchodzi do sali o zwykłej godzinie, woła swoje dziecko i mówi: „Hej, Krzysiu już jestem!”. Na co słyszy: „O, nie, po co przyszedłeś? Idź sobie”.

Tata jest zszokowany, zaczyna mieć różne negatywne myśli: „Przecież śpieszyłem się tutaj jak szalony. Co teraz pomyślą o mnie przedszkolanki? Jak to możliwe, żeby moje własne dziecko tak do mnie mówiło?”. Poczucie irytacji i złości narasta. Jeżeli przeczytał choć jeden poradnik parentingowy, wie, że tylko spokój go uratuje. Bierze kilka głębokich oddechów i powtarza: „Krzysiu, idziemy do domu. Już jest czas”.

Dialog między tatą a synem rozwija się następująco:

• „Nie, nie chcę.”
• „Idziemy. Mama już na nas czeka.”
• „Nie…” (dziecko zaczyna płakać)
• „O nie, proszę nie płacz. Jestes przecież dużym chłopcem. Przecież rano tak chciałeś, abym przyszedł wcześnie.”
• „Nieeee.”
• „Dobra, idziemy teraz. Po drodze kupimy coś słodkiego”.
• „Uuuu… okay”.

Na podstawie tej wymiany zdań, jakie nauki mógłby wyciągnąć młody Krzyś?

• Nie mogę zmienić swojego zdania.
• To, co mama chce, jest ważniejsze niż to, czego ja chcę.
• Nieważne, co teraz czuję – ważne jest to, co czułem kiedyś.
• Można mnie przekupić, aby osiągnąć cel.
• Można używać szantażu emocjonalnego do osiągnięcia celu.
• Mój tata nie wie, czego naprawdę chcę.

Jakie nauki mógłby wyciągnąć tata?

• Wystarczy być stanowczym, a dziecko posłucha.. lecz nie dowiaduje się o innych rzeczach – o tym, jakie nauki wyniósł z tego syn.

Ale jak by to wyglądało gdyby skorzystać z Języka Serca? Przewijając filmik do momentu wejścia taty do przedszkola i powiedzenia „Hej, Krzysiu już jestem!” – a następnie usłyszenia odpowiedzi dziecka „O nie, po co przyszedłeś? Idź sobie.” – tata bierze kilka głębokich oddechów i zastanawia się jakie emocje go teraz ogarniają: zdziwienie, rozczarowanie, pragnienie kontaktu, zabawy i lekkości. Następnie próbuje zrozumieć, czego naprawdę chce jego syn. Słyszy jego słowa, ale co stoi za nimi? Jakby wyglądał dialog gdyby syn potrafił zastosować te same kroki komunikacji?

• „Wyglądasz na zdziwionego, że czas tak szybko minął?”
• „Hmm… chcę jeszcze dalej się bawić.”
• „Zabawa wydaje ci się tak fajna, że trudno ci ją przerwać?”
• „Tak, widzisz – robimy wyścig.”
• „Aha, wielki wyścig kolegów.”
• „No… czy naprawdę musimy już iść?”
• „Słucham, że nie chcesz jeszcze wychodzić i pytasz czy naprawdę musimy już iść.” (tata robi chwilę przerwy na przyjrzenie się reakcji dziecka. Dziecko kiwa głową i patrzy na tatę.) „Ja bym chciał, żebyśmy już wyszli. Chciałbym się też z Tobą pobawić, a jeśli wyjdziemy szybko, będziemy mieli trochę czasu wieczorem. Mama też na Ciebie czeka. Co Ty na to?”
• „Ja też chcę się pobawić. Powiem chłopakom, że jutro skończymy. Poczekaj chwilę.”
• „Ok. Będę czekał w szatni.”
• „Ok.”

Jakie nauki mógłby wyciągnąć Krzyś z tej wymiany zdań?

• Moje uczucia i potrzeby są tak samo ważne jak taty.
• Mój tata też ma swoje potrzeby i uczucia.
• Mój tata jest ciekawy mojego zdania.
• Możemy porozmawiać, nawet jeśli mamy różne zdania.

Jakie nauki mógłby wyciągnąć tata?

• Mój syn potrafi mnie zrozumieć.
• Mój syn nie mówi „nie”, aby sprawić mi przykrość lub aby nieszanować mnie, ale dlatego że mówi „tak” do innej pięknej potrzeby: zabawy i być razem z kolegami.

Porozumienie bez przemocy wymaga praktyki. Mamy wybór, jak chcemy słuchać innych osób i co chcemy usłyszeć: słowa czy ukryte za nimi głębokie potrzeby, które motywują nasze działania. Wszystko, co musimy zrobić, to podjąć decyzję i praktykować, praktykować. Tak jak w przypadku nauki każdego języka obcego, również Język Serca wymaga treningu.