Z uwagi na rosnącą liczbę studentów z różnorodnymi potrzebami specjalnymi, które wynikają zarówno z problemów zdrowotnych, jak i społecznych oraz migracji, istnieje pilna potrzeba przekształcenia funkcjonowania szkół, aby umożliwić pełną inkluzywność dla wszystkich osób pragnących się uczyć. W polskim systemie edukacyjnym ta zasada stała się obowiązująca, chociaż jej interpretacja i stosowanie w praktyce są często kwestionowane.

Polska jest jednym z 31 członków Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej, co oznacza, że każda szkoła w kraju musi stworzyć warunki sprzyjające edukacji i wychowaniu wszystkich uczniów. Mimo istniejących prawnych gwarancji tych standardów, to przede wszystkim postawy i zachowania osób odpowiedzialnych za edukację mają kluczowe znaczenie dla realizacji idei inkluzji. To wyzwanie dotyczy zarówno szkół, nauczycieli, organów prowadzących, jak i samych uczniów i ich rodziców.

Jednym ze zwolenników takiego podejścia był Paweł Adamowicz, były prezydent Gdańska, który podkreślał konieczność stałej publicznej debaty na temat przyszłości polskiej edukacji. Adamowicz zasugerował, że wszyscy zainteresowani strony – rodzice, nauczyciele, burmistrzowie, samorządy terytorialne, organizacje społeczne, pracodawcy i ugrupowania polityczne powinny angażować się w świadome kształtowanie przyszłości edukacji.

W przypadku akcji eliminacji podręczników autorstwa Wojciecha Roszkowskiego z oferty szkolnej, zaangażowanie społeczne odegrało kluczową rolę. Podręcznik nie znalazł akceptacji w około 98% szkół średnich, co pokazuje, że presja społeczna może wpływać na decyzje w obszarze edukacji. Niemniej jednak, społeczny czynnik nie zawsze przekłada się na pozytywne zmiany, jak pokazuje zamieszanie wokół zadań domowych czy listy lektur. W tej sytuacji należy polegać na instytucjach badawczych, organizacjach nauczycielskich i związkach zawodowych.

Personalizacja edukacji jest jednym z kluczowych aspektów rozwoju inkluzji. Rozumie się przez to nie tylko dostosowanie metody czy tempa pracy, ale przede wszystkim stworzenie indywidualnej listy osiągnięć edukacyjnych dla każdego ucznia. To podejście jest wspierane przez wielu ekspertów, w tym Kena Robinsona, który podkreśla, że personalizacja edukacji nie jest nową ideą, ale jej skuteczne zastosowanie na szeroką skalę jest teraz bardziej niż kiedykolwiek niezbędne.

Dostrzeganie i docenianie różnorodności jako wartości dodanej jest kluczowe dla dynamiki i wieloaspektowego rozwoju. Przykładem takiego podejścia jest projekt Himmelsfels w Niemczech, gdzie dwoje mieszkańców stworzyło na swojej ziemi park będący miejscem spotkań i współpracy ludzi z całego świata. Projekt ten pokazuje, jak różnorodność może być źródłem bogactwa i inspiracji oraz jak poszukiwanie tego, co łączy, może sprzyjać integracji.